Czy „forest farming” może uzdrowić sytuację ?

Na naszej planecie znajdują się bardzo bogate zasoby naturalne. Jednak wiele obszarów takich jak dżungle, sawanny, obszary trawiaste, bagna ulega korozji, lub pozostaje niewykorzystanych. Przywrócenie tych obszarów „do życia”, rewitalizacja mogłyby mieć pozytywny wpływ na życie ludzi, którzy mieszkają w określonych obszarach. Mogłoby być źródłem jedzenia po prostu.

Aktualnie tylko ok. 10 % zasobów istniejących na powierzchni ziemi jest wykorzystywanych do produkcji żywności.

Jedną z metod odzyskiwania zasobów naturalnych jest „leśne rolnictwo”, czyli forest farming. Na czym opiera się ta koncepcja ?

Forest farming to kultywacja wyspecjalizowanych plonów, które pod „osłoną” lasu są modyfikowane i kontrolowane przez rolników w sposób intencjonalny. Koncepcja ta ma swoją długą historię. Jeszcze przed rozwojem industrialnej cywilizacji w wielu kulturach to w lesie poszukiwano właśnie produktów, które mogły wyżywić siedliska ludzi. Najwięcej dowodów o znaczeniu lasu dla zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego pochodzi z Azji. Są to stare manuskrypty, które opowiadają o praktykach pozyskiwania żywności w oparciu o biosystem leśny. Na przykład na obszarze prowincji Rajahsthan w Indiach znajdowały się rolnicze zasoby leśne, które przez wieki zapewniały żywność ludziom. Kultura ta została zniszczona ok. 2000 lat przed naszą erą przez jedną z inwazji militarnych.

Na Antypodach, aborygeni używali owoców akacji aby przygotowywać posiłki. Na Tahiti i w Polinezji pewien gatunek kasztana (Inocarpus edulis) był (i jest) powszechnie wykorzystywany jako ważny element diety.

Koncepcja „Forest farming” narodziła się w 1929 roku kiedy profesor J. Russell Smith z wydziału geografii ekonomicznej Columbia University opublikował książkę „Crop Trees – A Pernament Agriculture” („Plony z drzew – stabilne rolnictwo”). W książce tej zawarł tezę, iż niektóre drzewa mogą zapewnić owoce będące substytutem dla zbóż używanych do karmienia zwierząt, które zapewniają pożywienie ludziom.

Dzisiejsze koncepcje dotyczące „forest farming” postulują konieczność ekologicznego zarządzania gospodarką leśną. Zasoby leśne są wykorzystywane w sposób rozsądny nie naruszający różnorodności biologicznej a także biologicznej naturalności i czystości lasu. Farmy leśne muszą zachowywać i ustanawiać ekologiczny balans. W ten sposób tworzy się właściwy leśny ekosystem.

Poziomy interwencji i zarządzania.

Istnieją cztery poziomy i formy zarządzania farmami leśnymi i ich tworzenia. To:

- Leśne ogrodnictwo „forest gardening”. To najbardziej intensywna metoda „forest farming”. Polega ona na „oczyszczeniu” poszycia leśnego z niepotrzebnej wegetacji. Korzysta się tu z praktyk znanych w agronomii. Między innymi nawożenia, pielenia, zapobiegania rozwojowi chorób, lub szkodliwych insektów. Jednak metoda ta prowadzi do produkcji żywności o niższej jakości, niż inne dostępne metody.

- Naturalna stymulacja (wild stimulation). Jest to model uprawy, który odwołuje się do naturalnie rozwijającego się środowiska w celu uzyskania bogatych i odnawialnych produktów. Minimalna interwencja i zapewnienie naturalnego rozwoju dają gwarancję, że produkty będą miały jakość zbliżoną do produktów, które rozwijają się w naturalnych warunkach.

Często nasiona roślin są umieszczane bezpośrednio w ziemi i przykrywane liśćmi.

- Pielęgnacja lasu (forest tending)

To metoda kontroli stanu korony drzew w celu utrzymania wysokiego poziomu naturalnego światła, które wpływa na wysoką produkcję roślin.

- Dzika uprawa (wildcrafting)

Jest to wspieranie rozwoju naturalne rosnących roślin. Metody tej nie traktowano wcześniej jako metody mieszczącej się w obszarze „forest farming”. Sytuację zmieniło ludzkie zaangażowanie w proces uprawy roślin. Mamy tu do czynienia z pewnym interwencjonizmem ze strony człowieka. Otóż pojawia się miejsce na pewien rodzaj „agroleśnictwa” w sytuacjach, kiedy zasoby biologiczne lasu ulegają degradacji, kurczą się. Podejmuje się wówczas działania mające na celu podtrzymywanie populacji roślin, których ubytek mógłby spowodować zmiany w ekologicznej równowadze lasu.

Forest farming jest koncepcją, która ma ambicje stania się nauką stosowaną. Znosi ona tradycyjną linię podziału pomiędzy rolnictwem, a gospodarką leśną. Promowanie wielu idee rolniczych i agrotechnicznych w naturalnych rejonach Ziemi, promowanie monokultur upraw, miało często złe skutki i niszczyło naturalną równowagę biologiczną. Uprawy leśne mogą być alternatywą, a może nawet koniecznością w regionach, gdzie tradycyjne rolnictwo spowodowało straty.

Proces tworzenia „farm leśnych” ma swoje sekwencje. To:

1 Planowanie, przygotowanie planów

Cały proces rozpoczyna się od tworzenia map. Pierwsze „szkice” mogą być proste, zawierać podstawowe dane, np. dane geograficzne, administracyjne. Jednak istotne jest umieszczenie danych szczegółowych. To: potencjał danego terenu do ochrony zasobów wodnych i gleby, stopień ochrony przed wiatrami, podatność na korozję, możliwość zaopatrywania terenu w niezbędne składniki, dostęp do poszczególnych stref. Plan musi zawierać założenia dotyczące praktycznych aspektów działania leśnej farmy. To leśne strefy, pasy. Szlaki transportowe, punkty dostępu do wody. Następnie przestrzenie magazynowe i miejsca wyznaczone do budowy koniecznych instalacji.

2 Laying out (rozkład)

Jest to precyzyjne wyznaczenie granic lasu, jego wewnętrznych stref. To również dokładne ulokowanie elementów infrastruktury agrotechnicznej. Przy tworzeniu takiego szczegółowego rozkładu bardzo istotny jest aspekt ekonomiczny. Nie należy zatem sadzić określonych roślin w rejonach gdzie istnieje małe na nie zapotrzebowanie. Konieczne jest zatem zbadanie miejscowego rynku i jego potrzeb. Wszelkie symulacje powinny jednak brać pod uwagę zmienność tego rynku i zmienność otoczenia zewnętrznego. Leśne rolnictwo powinno dawać wysoki zysk bez konieczności przeprowadzania kosztownych zabiegów rolniczych, czy używania drogich maszyn rolniczych.

Plan szczegółowy powinien opierać się na dążeniu do uzyskania maksymalnych zysków, przy minimalnych nakładach.

„Laying out” zawiera też wytyczne co do rozkładu drzew i roślin, które będą rosły na danej farmie. Konieczne jest też precyzyjne umiejscowienie punktów wodnych i pozostałych ważnych instalacji. Niezwykle ważną cechą planu szczegółowego jest bardzo dobry dostęp do poszczególnych części lasu.

3 Szkółki leśne

Spełniają one ogromną rolę w procesie rozwoju nowego biosystemu. Tworzy je się oczywiście siejąc określone nasiona. Tutaj następnie kiełkują i rozwijają się rośliny. Tu zachodzą takie procesy jak pączkowanie, to tutaj przesadza się nowo rozwinięte rośliny. Konieczne jest zaprojektowanie i utworzenie szkółek leśnych, których wielkość będzie adekwatna do wielkości całej farmy leśnej. Szkółki muszą być ulokowane w tych partiach lasu, do których dostęp, w postaci szlaków transportowych, jest łatwy i szybki. Konieczny jest wybór miejsca z dobrym dostępem do wody zabezpieczonym przed negatywnym działaniem wiatru i z odpowiednim dostępem do energii słonecznej.

W szkółkach leśnych rosną młode drzewa, lub tworzy się tam plantacje innych roślin. Powinny tam rozwijać się różne gatunki roślin, z których następnie plantatorzy wybierają te które powinny być zasiane na głównej plantacji.

4 Plantacje

Szczególną uwagę należy przy tworzeniu farm leśnych zwrócić na konserwację gleby i zasobów wodnych. Konieczna jest też odpowiednia aranżacja pasów leśnych. Bez takiego rozplanowania cały projekt może okazać się niewydolny. Młode plantacje powinny być chronione przed zniszczeniem przez zwierzęta (np. bydło hodowlane) przy pomocy przenośnych ogrodzeń. Kolejnym ważnym elementem aranżacji lasu jest ochrona przed pożarami. Konieczne jest na przykład ustanowienie przecinek leśnych i odpowiednich przerw pomiędzy szpalerami drzew. Przerwy te powinny też spełniać określone kryteria, na przykład posiadać odpowiednią szerokość umożliwiającą prowadzenie w tych miejscach transportu kołowego.

5 Ekspansja

Pierwsze zasiewy są niełatwe i są dużym wyzwaniem. Duża liczba egzotycznych roślin, które powoli kiełkują to punkt wyjścia do bogatego biologicznego rozwoju i ekspansji. Ocena i oszacowanie potencjału do rozwoju nowo-sadzonej roślinności powinny być częścią już wstępnych planów. Należy tu brać pod uwagę na przykład wydajność szkółek leśnych. Konieczna jest też analiza dalszych działań na styku z rynkiem, np. analiza działań promocyjnych i sprzedażowych. Jest tu zatem miejsce na test nowych gatunków wyprodukowanych roślin w danym regionie. Jakie produkty odpowiadają na potrzeby lokalnej społeczności ?

Jakie rośliny można pozyskać za pomocą „forest farming” ?

Na przykład: orzechy (orzechy włoski, orzechy laskowe, orzeszki bukowe), owoce (porzeczki, dziki bez, jeżyna, borowiny), syropy, miód, grzyby.

POWRÓT DO SEKCJI "MOŻLIWE ROZWIĄZANIA"